Zawroty głowy i zaburzenia równowagi przyczyny, diagnostyka, leczenie.

    Diagnostyka różnicowa zawrotów głowy i zaburzeń równowagi należy do najbardziej interdyscyplinarnych dziedzin spośród wszystkich specjalności lekarskich.

Proces zachowywania równowagi i orientacji przestrzennej zawiadywany jest nie tylko przez narząd przedsionkowy (obwodowy i ośrodkowy), ale także przez układ trzech narządów zmysłowych, w których narząd przedsionkowy odgrywa najważniejszą role oraz narząd wzroku i receptory czucia głębokiego (propriceptory) zlokalizowane w stawach, mięśniach, ściegnach, torebkach stawowych i skórze. Informacje z obwodowych narządów zmysłowych (błednik, wzrok, czucie głębokie) docierają do ośrodkowej części narządu przedsionkowego (jądra przedsionkowe w pniu mózgu i ich liczne połączenia dośrodkowe i odśrodkowe), tu zostają przetworzone i zintegrowane, a następnie w postaci niejako gotowego substratu przekazane do korowego ośrodka przedsionka (kora płata skroniowego i ciemieniowego), gdzie następuje ich interpretacja, co w warunkach zdrowia pozwala na świadome odczuwanie równowago statycznej i dynamicznej oraz prawidłową orientacje względem otaczających przedmiotów, a w stanie choroby narządu przedsionkowego powoduje odczuwanie wirowego zawrotu głowy i dezorientacje przestrzenną.

Jaka jest rola poszczególnych składowych narządu równowagi?

Ucho wewnętrzne zwane błędnikiem, w swojej części przedniej zawiera obwodowy receptor słuchu, zwany ślimakiem, w tylnej części zlokalizowane są dwa rodzaje receptorów obwodowego narządu równowagi. W obrębie przedsionka znajdują się receptorowe narządy otolitowe łagiewki i woreczka, w bańkach trzech kanałów półkolistych leżą narządy osklepkowe. Narządy osklepkowe zlokalizowane w kanałach półkolistych rejestrują wszelkie przyspieszenia kątowe, a więc ruchy obrotowe.

Włókna nerwu przedsionkowego unerwiające poszczególne narządy osklepkowe podążają do jąder przedsionkowych zlokalizowanych w pniu mózgu, skąd biegną z kolei połączenia do jąder nerwów zawiadujących ruchami gałek ocznych. (każdemu obrotowemu ruchowi głowy odpowiada ruch gałki ocznej o tej samej wielkości kąta, o jaki obróciła się głowa, jednak w kierunku przeciwnym). To odruchowe połączenie narządów osklepkowych z układem mięśni okołoruchowych stanowi podstawę odruchu przesionkowo-ocznego.

Narząd otolitowy zlokalizowany w plamkach łagiewki i woreczka odgrywa ważną rolę w orientacji dotyczącej położenia głowy w przestrzeni i naszego ciała względem powierzchni ziemi. Kontrola położenia głowy i ciała odbywa się poprzez drugi z odruchów generowanych w błędniku – odruch przedsionkowo rdzeniowy.

Znaczenie narządu wzroku w układzie równowagi sprowadza się do uzupełnienia informacji niezbędnych korowemu ośrodkowi przedsionka w procesie oceny położenia w przestrzeni.

Rolą laryngologa w procesie diagnostyki różnicowej zaburzeń w układzie równowagi jest potwierdzenie lub wykluczenie uszkodzenia w narządzie przedsionkowym, próba ustalenia poziomu ( część ośrodkowa czy obwodowa) i strony uszkodzenia. Uszkodzenia obwodowego neuronu przedsionkowego zwykle pozostają w polu zainteresowania i kompetencji laryngologa, podczas gdy uszkodzenie neuronu ośrodkowego najczęściej klasyfikuje chorego jako wymagającego leczenia neurologicznego. Według klinicznego podziału Coatsa, do obwodowej części narządu przedsionka należą receptory obwodowe zlokalizowane w błędniku (narządy osklepkowe i otolitowe) oraz nerw przedsionkowy, który po przejściu przez przewód słuchowy wewnętrzny wnika do kąta mostowo-móżczkowego. Z chwila przeniknięcia nerwu przez boczną ścianę pnia mózgu, kończy się według tego podziału obwodowa część narządu przedsionkowego. Część ośrodkowa neuronu przedsionkowego obejmuję jądra przedsionkowe (po cztery po obu stronach pnia mózgu) i korowy ośrodek przedsionka, zlokalizowany w okolicy zakrętu zaśrodkowego płata ciemieniowego oraz skroniowego.

Najważniejszym elementem części ośrodkowej są jadra przedsionkowe, stanowiące ośrodek nadrzędny dla receptorów obwodowych, w którym przebiegają procesy kompensacyjne, niezbędne dla powrotu do zdrowia chorych z uszkodzeniem narządu przedsionkowego.

Cześć obwodowa narządu przedsionkowego

Przedsionek: narządy otolitowe woreczka i łagiewki

Kanały półkoliste: narządy osklepkowe w bańkach kanałów półkolistych

Nerw przedsionkowy

Kąt mostowo-móżdżkowy

Część ośrodkowa narządu przedsionkowego

Jądra przedsionkowe i ich połączenia z:

-rdzeniem kręgowym (odruch przedsionkowo-rdzeniowy)

-jądrami nerwów okołoruchowych III,IV,VI (odruch przedsionkowo-oczny)

-móżdżkiem

-tworem siatkowatym

Korowy ośrodek przedsionka